System sygnalizacji pożaru
Schemat rozbudowanego systemu sygnalizacji pożaru, zawierającego 5 central połączonych siecią RS485 i 500 adresów (czujki dymu i ciepła OSD63 oraz ręczne ostrzegacze pożarowe ROP42)
System sygnalizacji pożarowej SSP (inne nazwy to system alarmu pożarowego albo sygnalizacja alarmowa pożarowa, w skrócie SAP) to zbiór współpracujących elementów, które wykrywają pożar, inicjują alarm, automatycznie powiadamiają straż pożarną lub wykonują inne działania zmierzające do zmniejszenia skutków pożaru.
System SSP jest jednym z podstawowych systemów bezpieczeństwa, którego celem jest ochrona życia i zdrowia ludzi, a także zgromadzonych w obiektach dóbr.
System SSP oparty jest na zamontowanych w pomieszczeniach czujkach, które reagują na dym i/lub wzrost temperatury, przekazując informację o tym fakcie do centrali pożarowej, która następnie informuje o zagrożeniu lub alarmie personel obsługi, a w przypadku jego braku – straż pożarną i/lub uruchamia dodatkowe urządzenia sygnalizacyjne lub gaśnicze. Obok czujek (w linii dozorowej) mogą być zainstalowane przyciski pożarowe ROP – ręczne ostrzeganie pożarowe, służące do przekazania informacji do centrali o zauważonym pożarze przez osoby znajdujące się w jego okolicy.
Zadaniem tak zbudowanego systemu SSP jest szybkie i bezbłędne wykrycie powstającego pożaru zanim się on rozwinie i osiągnie rozmiary trudne do opanowania. Szybkie wykrycie źródła pożaru da więcej czasu na przeprowadzenie ewakuacji budynku i na skuteczną ochronę zgromadzonych w nim wartości.
Głównym elementem systemu wykrywania i sygnalizacji pożaru jest centrala AFS42.
Centrala obsługuje do 100 adresów w linii dozorowej (czujki, ręczne ostrzegacze pożarowe, moduły wejść/wyjść), umożliwia podłączenie urządzeń sygnalizacyjnych (sygnalizatory optyczne, akustyczne, itp) i sterujących pracą urządzeniami wykonawczymi (urządzenia gaśnicze, klapy oddymiające, itp.). Centrala AFS posiada wbudowany zasilacz oraz przestrzeń do zamontowania 2 akumulatorów żelowych 12V o maksymalnej pojemności 18Ah. Centrala może pracować samodzielnie tj. bez personelu obsługi (w pełni automatycznie) lub z jego udziałem (stałym lub okresowym).
Oprócz sygnalizowania o wykrytym pożarze, centrala AFS 42 umożliwia uruchomienie dodatkowych urządzeń sygnalizacyjnych lub gaśniczych, a także przekazanie sygnału alarmowego do najbliższej jednostki straży pożarnej.
Elementami przekazującymi sygnał pożarowy z linii dozorowej do centrali są czujki dymu i ciepła OSD63A oraz ręczne ostrzegacze pożarowe ROP42.
Czujka dymu OSD63A jest czujką optyczną i termiczną, tzn. identyfikacja pożaru odbywa się poprzez analizę utraty przeźroczystości powietrza w komorze optycznej czujki i/lub szybki wzrost temperatury w otoczeniu czujki lub jej przekroczenie ponad ustawiony próg. Czujka nie posiada izotopów promieniotwórczych.
Czujka OSD63A jest czujką mikroprocesorową z możliwością konfiguracji wielu parametrów pracy za pomocą darmowego oprogramowania pracującego w środowisku Windows.
ROP42 jest przyciskiem pożarowym umożliwiającym ręczne ostrzeganie o zauważonym pożarze przez osoby znajdujące się jego okolicy.
Wszystkie elementy pracujące w linii posiadające adres cyfrowy mogą posiadać również nazwę określającą lokalizację, pozwalającą precyzyjnie określić miejsce wystąpienia zagrożenia.
Schemat prostego systemu, zawierającego czujki dymu i ciepła (OSD63) oraz ręczny ostrzegacz pożarowy (ROP42)
System wykrywania i sygnalizacji pożaru AFS42 jest systemem adresowalnym tj. umożliwiającym precyzyjną lokalizację pożaru wykrytego przez detektory (czujki) lub alarmu wywołanego ręcznym przyciskiem pożarowym (ROP) i przekazanie tej informacji personelowi obsługi lub powiadomienie odpowiednich służb.
Centrala systemu AFS42 obsługuje do 100 adresów umieszczonych w linii dozorowej. Linia może mieć postać pętli lub linii otwartej. W linii dozorowej mogą pracować detektory dymu/ciepła (czujki), ręczne ostrzegacze pożarowe (ROPy), oraz urządzenia UW (urządzenia WE/WY tj. elementy sygnalizacyjne lub sterujące).
Zadaniem systemu AFS42 jest samoczynne wykrycie pożaru, włączenie alarmu i automatycznie powiadomienie jednostki straży pożarnej albo zainicjowanie innych działań, zmierzających do zmniejszenia skutków pożaru w chronionych obiektach.
System AFS42 może być stosowany z powodzeniem zarówno do zabezpieczenia niewielkich budynków (domów jednorodzinnych, budynków firmowych, biurowych, magazynów, garaży, itp.), jak i do dużych i rozległych obiektów, w tym wielobudynkowych – dzięki możliwości budowy sieci rozproszonej, tj. central pracujących w sieci.
System AFS42 może pracować również w pojazdach szynowych (w pociągach, szynobusach, tramwajach, itp).
O wymogu stosowania systemu sygnalizacji pożarowej mówi Rozporządzenie MSWiA z dnia 7 czerwca 2010 roku w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. nr 109, poz. 719):
§ 28.1 Stosowanie systemu sygnalizacji pożarowej, obejmującego urządzenia sygnalizacyjno-alarmowe, służące do samoczynnego wykrywania i przekazywania informacji o pożarze, a także urządzenia odbiorcze alarmów pożarowych i urządzenia odbiorcze sygnałów uszkodzeniowych, jest wymagane w:
1) budynkach handlowych lub wystawowych:
a) jednokondygnacyjnych o powierzchni strefy pożarowej powyżej 5.000 m2,
b) wielokondygnacyjnych o powierzchni strefy pożarowej powyżej 2.500 m2;
2) teatrach o liczbie miejsc powyżej 300;
3) kinach o liczbie miejsc powyżej 600;
4) budynkach służących celom gastronomicznym o liczbie miejsc powyżej 300;
5) salach widowiskowych i sportowych o liczbie miejsc powyżej 1.500;
6) szpitalach, z wyjątkiem psychiatrycznych, oraz w sanatoriach – o liczbie łóżek powyżej 200 w budynku;
7) szpitalach psychiatrycznych o liczbie łóżek powyżej 100 w budynku;
8) domach pomocy społecznej i ośrodkach rehabilitacji dla osób niepełnosprawnych o liczbie łóżek powyżej 100 w budynku;
9) zakładach pracy zatrudniających powyżej 100 osób niepełnosprawnych w budynku;
10) budynkach użyteczności publicznej wysokich i wysokościowych;
11) budynkach zamieszkania zbiorowego, w których przewidywany okres pobytu tych samych osób przekracza trzy doby, o liczbie miejsc noclegowych powyżej 200;
12) budynkach zamieszkania zbiorowego niewymienionych w pkt 11, o liczbie miejsc noclegowych powyżej 50;
13) archiwach wyznaczonych przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych;
14) muzeach oraz zabytkach budowlanych, wyznaczonych przez Generalnego Konserwatora Zabytków w uzgodnieniu z Komendantem Głównym Państwowej Straży Pożarnej;
15) ośrodkach elektronicznego przetwarzania danych o zasięgu krajowym, wojewódzkim i w urzędach obsługujących organy administracji rządowej;
16) centralach telefonicznych o pojemności powyżej 10.000 numerów i centralach telefonicznych tranzytowych o pojemności 5.000-10.000 numerów, o znaczeniu miejscowym lub regionalnym;
17) garażach podziemnych, w których strefa pożarowa przekracza 1.500 m2 lub obejmujących więcej niż jedną kondygnację podziemną;
18) stacjach metra i stacjach kolei podziemnych;
19) dworcach i portach, przeznaczonych do jednoczesnego przebywania powyżej 500 osób;
20) bankach, w których strefa pożarowa zawierająca salę operacyjną ma powierzchnię przekraczającą 500 m2;
21) bibliotekach, których zbiory w całości lub w części tworzą narodowy zasób biblioteczny.
2. Wymagania, o których mowa w ust. 1 pkt 4 i 11, nie dotyczą budynków znajdujących się na terenach zamkniętych służących obronności państwa.
Elementy systemów zabezpieczeń przeciwpożarowych budynków, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, uznawane za wyroby budowlane. W obecnym stanie prawnym wprowadzenie ww. wyrobów do obrotu i użytkowania dokonuje się według jednego z poniższych procesów:
- przeprowadzenie krajowej oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych
- przeprowadzenie procesu dopuszczenia wyrobu do użytkowania.
Krajowa ocena i weryfikacja stałości właściwości użytkowych wyrobów budowlanych prowadzona jest w oparciu o:
- ustawę z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (tj. Dz. U. 2002, Nr 166, poz. 1360 z późn. zm.)
- ustawę z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (tj. Dz. U. 2004, Nr 92, poz. 881 z późn. zm.)
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (tj. Dz.U. 2016 poz. 1966).
Wprowadzanie wyrobów do użytkowania w jednostkach ochrony przeciwpożarowej wynika z:
- ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. 2009, Nr 178, poz. 1380 z późn. zm.)
- rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie wykazu wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania (Dz. U. Nr 143 poz. 1002), wprowadzonego rozporządzeniem zmieniającym z dnia 27 kwietnia 2010 r. (Dz. U. Nr 85, poz. 553)
- rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie szczegółowych czynności wykonywanych podczas procesu dopuszczenia, zmiany i kontroli dopuszczenia wyrobów, opłat pobieranych przez jednostkę uprawnioną oraz sposobu ustalania wysokości opłat za te czynności (Dz. U. Nr 143 poz. 1001).
Ocena i weryfikacja stałości właściwości użytkowych oraz dopuszczenie wyrobów do użytkowania opiera się na wymaganiach zawartych w normach oraz w/w przepisach.
Normy określające wymagania dla zasadniczych urządzeń wchodzących w skład systemu AFS42:
PN-EN 54-1:1998 Systemy sygnalizacji pożarowej. Wprowadzenie.
PN-EN 54-11:2002 Systemy sygnalizacji pożarowej. Część 11: Ręczne ostrzegacze pożarowe.
PN-EN 54-2:2002 Systemy sygnalizacji pożarowej. Część 2: Centrale sygnalizacji pożarowej.
PN-EN 54-4:2001 Systemy sygnalizacji pożarowej. Część 4: Zasilacze.
PN-EN 54-4:2001/a1:2004 Systemy sygnalizacji pożarowej. Część 4: Zasilacze (Zmiana A1).
PN-EN 54-5:2003 Systemy sygnalizacji pożarowej. Część 5: Czujki ciepła. Czujki punktowe.
PN-EN 54-7:2002 Systemy sygnalizacji pożarowej. Część 7: Czujki punktowe działające z wykorzystaniem światła rozproszonego, światła przechodzącego lub jonizacji.
PN-EN 54-7:2002/a1:2003 Systemy sygnalizacji pożarowej. Część 7: Czujki punktowe działające z wykorzystaniem światła rozproszonego, światła przechodzącego lub jonizacji (Zmiana A1).
Dokumentem potwierdzającym spełnienie wymagań właściwego dla wyrobu dokumentu odniesienia zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz. U. 2009 nr 18, poz. 97) jest certyfikat stałości właściwości użytkowych. W zależności od dokumentu odniesienia, na który został wydany krajowy certyfikat stałości właściwości użytkowych, może być on ważny na okres:
- 10 lat, gdy dokumentem odniesienia jest Polska Norma
- na okres ważności krajowej oceny technicznej udzielonej dla wyrobu, która jest wydawana na okres nie dłuższy niż 5 lat.
W przypadku dopuszczenia wyrobu do użytkowania, potwierdzeniem spełnienia przez wyrób wymagań określonych w rozporządzeniu jest świadectwo dopuszczenia, które jest wydawane na okres nie dłuższy niż 5 lat.
Największą zaletą systemu AFS42 jest jego niezawodność. System można skonfigurować na miarę (według istniejącej infrastruktury), ale również rozwijać w trakcie rozbudowy nadzorowanego obiektu i/lub rosnących potrzeb i oczekiwań funkcjonalnych.
Pojedyncza centrala systemu AFS42 może obsługiwać 100 adresów umieszczonych w linii dozorowej. Centrale można łączyć w sieć (maksymalnie 5), tworząc system obejmujący aż do 500 punktów adresowych i do 40 urządzeń WE/WY (dostępnych bezpośrednio w centralach).
Punkty adresowe linii dozorowej można łączyć w strefy, umożliwiając realizację algorytmów alarmowania współzależnego.
Konfiguracja systemu oraz praca centrali mogą być realizowane i nadzorowane w sposób stały za pomocą bezpłatnego oprogramowania na PC z użyciem USB lub Ethernet (LAN/WAN).
Producent oferuje szereg dodatkowych modułów (podłączanych do centrali lub linii dozorowej), rozszerzających możliwości funkcjonalne oraz podnoszących komfort projektowania, instalowania i użytkowania systemu przeciwpożarowego AFS42.
Ustawienia konfiguracyjne systemu AFS42 mogą być wykonywane zarówno bezpośrednio z pulpitu centrali (z wykorzystaniem klawiszy i wyświetlacza na obudowie urządzenia), jak i za pomocą bezpłatnego programu komputerowego (z użyciem konwerterów: MCU42-USB lub MME42-Ethernet).
Konwerter MCU42 umożliwiający podłączenie centrali systemu AFS42 do komputera przy użyciu portu USB
Konwerter MME42 umożliwiający podłączenie centrali AFS42 do komputera przy użyciu standardu Ethernet (sieć LAN/WAN)
Po podłączeniu centrali do komputera możliwe jest pobranie (i wydruk) zdarzeń zarejestrowanych w pamięci centrali. Służy temu program AFS42 pracujący w systemie operacyjnym Windows.
Program AFS42 umożliwia podgląd stanu pracy centrali oraz zdalne używanie klawiszy panelu z poziomu PC.
MMG42 – Moduł Monitoringu GSM – jest urządzeniem umożliwiającym monitoring stanu centrali pożarowej AFS42 przy pomocy sieci komórkowej GSM. W sytuacji wykrycia zdarzenia awarii lub alarmu przesyła wiadomość SMS lub wykonuje połączenie telefoniczne na jeden lub więcej skonfigurowanych w pamięci urządzenia numerów telefonów (maksymalnie do 8 numerów).
Istnieje możliwość wyboru zakresu przekazywanych informacji:
- wybór zakresu adresów
- wybór zakresu stref
- wybór rodzaju zgłaszanych awarii
- wybór poziomów alarmu
Moduł MMG43 umożliwia również zdalne sterowanie centralą poprzez wysłanie z uprawnionego telefonu SMS-a o treści „ALARM” „KASUJ” oraz „STOP” (istnieje możliwość potwierdzania i kasowania alarmów).
MTS42 – Moduł Tablicy Synoptycznej – przeznaczony jest do obsługi tablic synoptycznych lub innych urządzeń wskaźnikowych, służących do sygnalizacji stanu poszczególnych części systemu AFS42 (np. tablica z diodami LED z nadanymi nazwami pomieszczeń). MTS42 jest odpowiedzialny na przetwarzanie informacji przesyłanych przez centralę AFS42 i sterowanie wyjściami, do których podłączone są wskaźniki. MTS42 rozróżnia trzy stany elementów systemu AFS42 (adresy i strefy) – awarię, alarm I stopnia oraz alarm II stopnia. Dodatkowo MTS42 jest w stanie sygnalizować stany specjalne oraz awarie ogólne centrali.
MLW42 – Moduł Liniowego Wejścia/Wyjścia – wstawiony w linię dozorową systemu AFS42 umożliwia sterowanie do 4 uniwersalnych wejść/wyjść (UW). Wyjścia są wyjściami przekaźnikowymi do sterowania urządzeniami zewnętrznymi. Uniwersalne wyjścia, w zależności od konfiguracji, są automatycznie sterowane odpowiednim alarmem lub awarią w systemie AFS 42.
UW mogą być także konfigurowane jako wejścia do kontroli załączenia innych urządzeń zewnętrznych lub jako ogólne wejścia informacyjne.
MPW42 – Moduł Panelu wyniesionego – umożliwia sterowanie i nadzór pracy systemu AFS42 spoza miejsca instalacji centrali AFS42.
Moduł panelu wyniesionego MPW42 działa w pełni automatycznie i nie wymaga bieżącej obsługi poza czynnościami podłączenia oraz odpowiedniej konfiguracji centrali AFS42.
Wszelkie sygnały pojawiające się na panelu głównym centrali AFS42 będą widoczne na panelu wyniesionym MPW42. Sygnały oraz funkcje przycisków działają równocześnie na panelu wyniesionym i centrali. Pracą systemu AFS42 można zarządzać z obu urządzeń równolegle.
Zasady projektowania systemów SSP określa Specyfikacja Techniczna PKN-CEN/TS 54-14:2006 Systemy sygnalizacji pożarowej – Część 14: Wytyczne planowania, projektowania, instalowania, odbioru, eksploatacji i konserwacji.
Wiele publikacji wydanych jako standardy przez Centrum Naukowo Badawcze Ochrony Pożarowej – Państwowy Instytut Badawczy (www.cnbop.pl) lub wytyczne Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Pożarnictwa (www.sitp.home.pl) w znacznym stopniu ułatwia zaprojektowanie systemu SSP.
Firma LEP jest producentem elementów systemu AFS42. Nie zajmuje się projektowaniem, instalowaniem ani serwisowaniem systemów SSP. Możemy jednakże pomóc w kontakcie z firmami oferującymi w/w usługi.